De Ganges: ashes to ashes, dust to dust

Vanuit Agra ben ik met de nachttrein naar Varanasi vertrokken. Na een reis van circa 9 uur kwamen we om ongeveer 06:00 aan in een van de heiligste steden van India. Ik durf wel te zeggen DE heiligste stad voor hindoes. Door deze stad stroomt namelijk de Gangus. Godin Ganga heeft deze rivier gezegend en bepaalde delen als bijzonder heilig verklaard, zeg maar. Een paar van die bijzondere delen zijn de oevers van Varanasi. Hier vinden de crematies plaats en zie je heel veel mensen die zich om die reden (ritueel) wassen.

In India heerst ontzettend veel armoede. Als je ziet hoeveel mensen op straat slapen brak soms mijn hart wel en beetje. Verkopers die vanaf zonsopgang tot zonsondergang hun waar verkopen. Dit na sluitingstijd afdekken en vervolgens naast of onder hun stand gaat slapen. Om de volgende dag op twee meter afstand zichzelf te wassen waar de volgende vervolgens zijn stand weer opbouwt. Zo ook riksjarijders die in hun Riksja slapen en moeders met hun kindjes. Allemaal in dezelfde straat op meters afstand van elkaar. Er heerst een bepaalde gelatenheid vond ik persoonlijk.
In Varanasi lijkt dit toch beduidend minder te zijn. Inwoners van die stad hebben namelijk de Gangus, hun heiligdom, binnen handbereik.

Deze indruk is bij mij ontstaan toen ik in de avond een Pooja (gebed) bijwoonde, waar godin Ganga geëerd werd. Dan zie je ineens hoe opgetogen en vrolijk mensen zijn die dit bijwonen. Er wordt meegezongen en geklapt en zelfs gelachen. Er was een man die vertelde dat hij er drie dagen over heeft gedaan om met zijn vrouw en kinderen van Mumbai naar Varanasi te komen. Hij was zo opgetogen, want het moest wel Ganga’s werk zijn dat hij en zijn gezin deze plek hadden bereikt. Hij was zo opgetogen en zo dankbaar dat het aanstekelijk was. Ik ging bijna zelf geloven dat ik ook een van de uitverkorenen was van die godin om ook daar de zijn. Het was een mooie ceremonie waar mensen offers aan het water konden brengen.

De volgende ochtend stond een boottocht over de Gangus op het programma. Om 06:00 zat ik in een soort vissersbootje te kijken hoe het leven langs deze rivier bij zonsopgang opstart. Al varende zie je mensen arriveren aan de oevers en zichzelf wassen. Sommigen met bijzondere rituelen. Anderen mediteren en zijn bijna in trans. Er wordt zelfs gezwommen. Op een gegeven moment naderden we de plek waar per dag ca.250 mensen gecremeerd worden aan het water. Circa 10-15 mensen per uur(!) Je bent van harte welkom om een kijkje te nemen. Dat vind men absoluut geen probleem. Geen fotografie tijdens het cremeren en alle voorbereidende handelingen, dat is de enige voorwaarde.

Er zijn vijf groepen die niet gecremeerd mogen worden. Zwangere vrouwen; kinderen onder de 12; heiligen; mensen met lepra of pokken en mensen die zijn gebeten door een cobra. Deze groep zijn door hun levensomstandigheid zondevrij gemaakt of zijn dragers van onschuld. Zij worden uitgelaten in de rivier en kunnen dus voorbij komen drijven.
Ik merkte gelijk dat ik best voyeuristisch ben ingesteld. Ik wreef nog net niet in mijn handen bij de gedachten dat te kunnen zien. Ik weet niet of die eigenschap goed of slecht is, maar wel spannend.
Daar zat ik dan om circa 06:30 te bekijken hoe iemand gewikkeld in een wit doek werd geprepareerd voor crematie. Net mijn ontbijkoekje naar binnen gewerkt en zwaar gebiologeerd naar dit ritueel te kijken. Na 10 min voeren we weer verder en echt 1 minuut later komt er dus zo’n lijk langs de boot gedreven op zo’n 2 meter afstand. Onherkenbaar maar netjes ingepakt met gekleurd folie. Omringd met allemaal bloemetjes en kaarsjes. Een hele vreemde gewaarwording! Ik was even in een andere wereld en vergat zelf even mijn fototoestel te pakken. Heb van een afstand toch een foto gemaakt. Dit mocht hoor, want anders had ik het niet gedaan.

Later kregen we en rondleiding op het ‘crematorium’ waar je kon zien hoe het hout werd afgewogen en waar je uitleg krijgt over wat er gebeurd nadat iemand is overleden. Uiteraard mag je ook tussen de familie gaan staan en de crematie van heel dicht bij zien. Heb ik uiteraard ook gedaan en op ongeveer 15 meter afstand heb ik veeeeeel gezien. In ieder geval hoe het vuur wordt aangestoken en het lijk langzaam verbrand. Temperatuur liep flink op maar ik bleef maar kijken. Sommigen vonden het weerzinwekkend. Ik was dankbaar dat ik erbij mocht zijn.

Saillant detail: de familie mag alleen het as meenemen en in de rivier laten. Overgebleven materiële zaken zijn van de crematoriumhouder. Met overgebleven zaken bedoel ik sieraden. De beste man heeft zelfs mensen in dienst die het verbrande hout doorzoeken. Ook duikers in het water. Dat allemaal op zo’n heilige plek….tsjahhh.

Ik ben daar nog uuuuuren blijven hangen. Door de supersmalle steegjes gelopen, waar zo nu en dan de lijkenstoet voorbij kwam. Vanwege de krapte werd het lijk gewoon over je hoofd getild.

Als klein meisje kon ik minuten lang kijken hoe mijn moeder zich klaarmaakte om naar een feestje te gaan. Zonder ook maar van plek te verwisselen. Muisstil zat ik altijd gefascineerd te kijken. Haardracht, make-up, kleding, parfum etc. Dat zelfde gevoel had ik toen ik op de trap naar het leven aan de Gangus stond te kijken. Rustgevend maar druk tegelijk. Echt roerend om te zien hoe geloof een mens rust en kracht kan geven in moeilijke en zelfs uitzichtloze tijden. Echt iedereen die terug kwam uit het water straalde een gelukzaligheid uit, een soort opleving. Zij waren namelijk gebaad in het water van Ganga. Het water dat ze, wanneer de tijd rijp is, ze naar het beloofde land zal brengen. Naar Nirvana, daar waar er geen armoede en verdriet is.